Rakelings langs de Schelde

Koen, Ter Dilft nodigde je uit om als fotograaf De Stem van de rivier een eigen invulling te geven. Vrij snel trok je op pad en maakte je beelden in de werfzone van de Sigmawerken aan het Groot Schoor in Hingene. Waarom koos je die locatie? 

— Koen: Ik herinner me nog dat we samen in gesprek gingen over de open vraag van jullie: kan je iets doen met de Schelde? Het kwam ter sprake dat de Sigmawerken daar net gestart waren en het interesseerde mij om iets met die transformatie te doen. Toen ik voor het eerst ging kijken, stond er nog een gigantische boomgaard. Ik heb daar mensen ontmoet die best kwaad waren dat die bomen weg moesten. Ik vond al die gesprekken ook wel boeiend in mijn zoektocht naar een eigen antwoord op de vraag: hoe kan ik nu in beeld laten zien dat hier iets gaat gebeuren? Tegelijk ben ik enorm gefascineerd door het feit dat we nu als mens iets gaan doen waarvan we denken dat het goed is voor de natuur. Maar wat gaat die natuur binnen 10, 20 of 30 jaar met ons doen?   

Klopt het als we jouw beelden lezen als ietwat mysterieuze beelden met veel openheid voor interpretatie? Want je hebt niet gewoon foto’s van de Schelde genomen. Als mensen dat verwachten… 

— Koen: Neen, ze gaan dat niet krijgen. Net omdat het veel meer gaat over die transitie. En daarbij wil ik absoluut geen oordeel vellen. Ik probeer dat filosofisch te benaderen, zo van ‘kunnen wij het als mens aan dat er een transitie gebeurt?’ Vandaar misschien ook de keuze voor slechts een beeld dat altijd terugkeert in de straten van Bornem. Ik hoop dat er in die foto een soort van positief én negatief vervat zit, een dreigend én niet-dreigend. Daarin schuilt denk ik mijn zoektocht in alles wat ik doe. Ik wil dat de deur open is in verschillende richtingen en dat er hopelijk een discussie start. 

Koen, waarom heb jij er op een bepaald moment Bart als auteur bij betrokken? 

— Koen: Ik ken Bart al redelijk lang uit theater en we hebben ook wel dingen samen gedaan. Ik had het gevoel dat bij alle thema’s die in dit project samen komen ook een tekst hoort. Ik hou van de manier waarop Bart de dingen neerzet. Maar het was voor mij ook een spannende vraag omdat Bart heel snel duidelijk liet blijken dat hij geen tekst op maat zou maken. Er is dus een tekst en er zijn beelden die niet een op een werken. Ik had ook kunnen verwachten: ‘ha, ik krijg nu een tekst die nog beter mijn beelden uitlegt’. Niet dus. Ze stellen allebei vragen en daar ben ik blij mee. 

Bart, wat was voor jou de aanzet om ‘ja’ te zeggen op de vraag van Koen? 

— Bart: Ik had in het begin niet helemaal goed door wat onze samenwerking precies zou kunnen zijn. Toch heb ik meteen tegen Koen gezegd dat ik me wel aangetrokken voelde, dat had onder meer ook met de streek te maken. Maar ik wilde er alleen maar ‘ja’ op zeggen als ik iets kon schrijven dat op mijn weg ligt. Ik ben met de jaren steeds minder geneigd om in te gaan op opdrachten. Anderzijds is het wel al vaker zo geweest dat vragen van buitenaf mijn werken gestimuleerd hebben.  

Toeval wil dat ik aan het werken ben aan een boek over ‘plekken’. Het zijn plaatsen waar ik kom en waarvan ik denk: ‘ik wil over deze plek iets vertellen dat voor mij wezenlijk is’. En dan ben ik langzamerhand gaan inzien dat over Bornem schrijven zoals ik dat zie, dat ervaar – want ik was hier al een aantal keren komen wandelen – een bijdrage kon zijn aan dat groter geheel.  

Wat hebben jullie met de natuur, met water en met de Schelde in Bornem in het bijzonder?   

— Bart: Ik vind een land zonder water heel benauwend. En water is hier op een prachtige manier. Bornem ligt – ik schrijf dat ook in mijn tekst – in de moederlijke oksel van de Schelde. Waar je ook naartoe wandelt, je komt vroeg of laat bij de Schelde uit. En dat is iets overweldigends, iets ontroerends ook. Je voelt een soort van kracht waar je niet tegenop kan. Iets wat je eigenlijk doet stilstaan. Om dat als wandelaar te ervaren is voor mij een vorm van magie. Hier waan ik mij in een andere wereld. 

Waarom? 

— Bart: Juist omwille van die Schelde en de verschillende biotopen in haar buurt. Er is een heel mooi gedicht van Simon Vestdijk waarin hij een bijzonder woord gebruikt: ‘halflandelijkheid’. Je bent niet echt in de natuur, in die zin dat je ver verwijderd bent van de bewoonde wereld, maar je vertoeft in dat gebied waar je de activiteiten van de mens duidelijk ziet en waar de natuur dat soms terugneemt. Dat ervaar ik hier heel erg. 

— Koen: Toen ik in Antwerpen ben gaan studeren, heb ik lang op ’t Eilandje gewoond vlakbij het water. Ik denk dat toen mijn liefde voor water begonnen is. En ik voel ook die kracht waar Bart het over heeft. Bijvoorbeeld, als je aan het Groot Schoor op de dijk staat en je kijkt naar de Schelde, dat is iets wat jezelf overstijgt. 

Wat hopen jullie dat foto’s en tekst teweegbrengen bij het publiek? 

— Koen: Ik hoop dat mensen (zichzelf) de vraag gaan stellen: ‘Wat is dit? Waar gaat dit over?’ 

— Bart: Ik hoop dat mensen achteloos terecht kunnen komen in een klein moment waarin ze zich kunnen isoleren van wat er gewoon aan de gang is. En dan na te denken over wat die rivier doet, wat die natuur doet. 

Op 16 november gidsten Bart en Koen 30 wandelaars door Rakelings-gebied. Halverwege las Bart een stuk van zijn tekst voor. Onderweg ontstonden boeiende gesprekken in wisselende formaties. Iedereen was onder de indruk van de transformatie die zich langzaam maar zeker voltrekt aan de Schelde-oever in Hingene. Ruimte voor de rivier vertaalde zich al snel in filosoferen over het groter verhaal, gisteren, vandaag en morgen. We doen de wandeling begin 2025 nog eens opnieuw samen met deze gepassioneerde gidsen.