Interview - Sidi Larbi Cherkaoui

Het voorbije decennium verwierf deze Vlaams-Marokkaans Antwerpenaar wereldfaam als een van de beste en meest originele hedendaagse choreografen. Begin december kan je zijn meesterlijke dansvoorstelling ‘Nomad’ in Ter Dilft komen bekijken. We praten met hem over zijn werk, leven en overtuigingen.

De veelheid en diversiteit van wat je doet is indrukwekkend. Zit er voor jezelf een lijn of rode draad in?

— Ik denk dat ik steeds meer aspecten van het bewegen of dingen die mij uitdagen ben gaan verkennen. Aanvankelijk was ik sterk bezig met traditionele culturen en identiteit. Ik ben half Marokkaan, half Belg. Het opgroeien met verschillende waarden en normen heeft mij als jongere wat verward, maar deed mij ook begrijpen dat je constant moet navigeren tussen normen en waarden van anderen. Het feit dat ik dat als jongere al kon, heeft mij geholpen om te pendelen tussen opera, ballet, hedendaagse dans en pop.

Die veelheid komt er ook door een constant zoeken van waar je thuishoort, het zoeken naar een soort geborgenheid. Alsof je de hele tijd een soort voorbijganger bent. Zo voel ik mij thuis in de operawereld om de verhalen van anderen te regisseren, maar ben ik ook geprikkeld om in alle vrijheid eigen verhalen te schrijven in mijn voorstellingen. Door de verschillende mogelijkheden van opera, ballet en eigen werk kan ik veel mezelf aan bod laten komen. Ik doe veel omdat ik veel ben. Die veelheid wil ik ook tonen aan de wereld.

Ook de popwereld is je niet vreemd.

— Ik werk pas sinds 2016 samen met Beyoncé, maar als 17-jarige had ik al veel voeling met de popwereld, onder andere door in Tien Om Te Zien te dansen. Het was heel interessant om na 20 jaar terug te keren naar de popwereld. Ook het werken met Alanis Morissette voor de Broadwaymusical rond haar album Jagged Little Pill in 2018 voelde vertrouwd aan.

Ik was gemotiveerd om te gaan werken met sterke vrouwen omdat ik merk dat vrouwelijke artiesten soms monddood worden gemaakt. Dat soort weerstanden prikkelt mij om te reageren, zoals een zaadje dat blijft groeien in alle omstandigheden.

In artikels en op sociale media ben je heel open over jezelf en maatschappelijke kwesties? Bewust?

— Ik voel goed aan hoe mensen zich voelen en wat ze nodig hebben. In mijn jeugd was ik al bezig met thema’s als seksisme, racisme… Ik heb daar niet plots nú een mening over. Vanuit die empathie vereenzelvig ik mezelf met mensen die het moeilijk hebben of anders worden behandeld. Ik reageer tegen de angst voor het anders-zijn. In mezelf en rondom mij zie ik veel meer de nuances… en die wil ik  tonen.

Vanuit een soort activisme? Of als een soort rolmodel?

— Ik ben van nature rustig en verdraagzaam, maar als onrechtvaardigheid te groot wordt, reageer ik. Ik neig naar activisme maar ben geen activist: ik vrees dat ik daar te gevoelig en niet sociaal genoeg voor ben (lacht).

Sinds mijn jeugd heb ik het gevoel dat mensen geen leiders of rolmodellen zoeken, maar eerder figuren die tijdelijk richting geven. Ik zou als rolmodel niet altijd op kop willen lopen, dat lijkt mij heel eenzaam en vermoeiend. Je kan ook leiden door gepast bij te sturen en weer los te laten. Zo ontstaan vaak de mooiste dingen.

Ik ben niet echt een fan van social media. Het zijn echokamers die mensen opsluiten met gelijkgestemde zielen, waardoor gevoelens snel versterkt worden. Instagram is geen echte wereld, maar bestaat wel uit echte mensen, die contact zoeken. Als ik als ‘choreograaf van Beyoncé’ door een bericht over mijn moeder jou laat nadenken over jouw moeder, dan werkt dat verbindend. My struggle isn’t bigger than yours.

Het gaat niet om het rolmodel zelf, wel om de waarden die je uitdraagt, hoe je omgaat met verschillende of veranderende ideeën. Ik ben daarin eerder boeddhistisch, ik probeer niet te snel of te persoonlijk te reageren. Uiteindelijk moet iedereen een rolmodel voor zichzelf zijn. En soms kan je door jezelf te zijn mensen aan de andere kant van de wereld via het internet raken.

Zitten die ideeën en waarden ook in je werk?

— Ik ben beginnen dansen om gezondheidsredenen, omdat ik iets moest doen met mijn lichaam. Geleidelijk is dans een manier geworden om mijn lichaam te begrijpen, bewegingen te kunnen uitvoeren en mij uit te drukken. Mijn voorstellingen weerspiegelen dan ook veel van mezelf en hoe ik denk. In een voorstelling als Mea Culpa zitten bijvoorbeeld thema’s als ongelijkheid, kolonisatie en slavernij.

Voorstellingen evolueren soms ook, worden inhoudelijk actueler. Zolang ik leef, kan ik er aan werken (lacht). Het is levende kunst. De dansers maken elke keer opnieuw de voorstelling op het podium, je kan ze stimuleren om het nog mooier te maken. Het is zoals elke dag opnieuw de Mona Lisa schilderen. Zo zal Nomad misschien tegen december in Bornem ook nog wat evolueren.

Ik ben trots op die voorstelling, ook omdat ze gemaakt is op een heel intieme manier. De strijd om elke dag samen te overleven op een heel onvriendelijke aarde, soms heel primitief en dierlijk, wordt prachtig gedanst. Ook het beeld van mensen die elkaar blijven steunen tot het einde is zeer sterk.

Als je nog één ding zou kunnen blijven doen voor de rest van je leven, wat is dat dan?

— Ik wil vooral creatief bezig blijven. Ik denk dan in de richting van muziek, composities maken… Nu ben ik daar graag nog een beginner in, maar dat verder ontwikkelen lijkt mij interessant. Dansen doe ik heel graag, maar als 45-jarige wordt dat niet eenvoudiger. Je moet ook beginnen opboksen tegen het beeld uit het verleden. Ik wil geen 20 jaar hetzelfde doen. Ik heb geleerd om verwachtingspatronen ver van mij te houden. Ik ben zelfs geneigd om dan iets helemaal anders te gaan doen. Dat is voor mij de toekomst: ik ben er nog lang niet, er is nog veel te ontdekken. We have to explore, to boldly go to where no man has ever gone before.