Interview - ‘De drempel laag, de lat hoog’

Was het al van in het begin duidelijk dat het een reeks ging worden? 
— Het was sowieso het idee om er een hele serie voorstellingen van te maken, maar het bleef afhankelijk van hoe het zou onthaald worden natuurlijk. Initieel dacht ik het chronologisch aan te pakken: starten met de oerfilosoof Socrates, de vader van de moraalfilosofie, en dan verder naar de 20^ste eeuw over te gaan. Maar dat idee heb ik wat laten varen, ik heb me meer laten leiden door wat mij op dat moment actueel relevant leek om te maken.  

Van waar kwam de nood om filosofie naar een groot publiek te brengen? 
— Ik had 10 jaar bij compagnie De Koe gewerkt als acteur en theaterschrijver en was ook filosofie gaan studeren aan de Universiteit van Antwerpen. Ik wou beiden combineren. Daar is dan eerst het boek Het voordeel van de twijfel uit ontstaan en de gelijknamige tv-reeks op Canvas. En ook door het stuk Wittgenstein Incorporated van Jan Ritsema te zien (een reconstructie van drie colleges van de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein, gespeeld door Johan Leysen, nvdr) is het idee om filosofie naar een groot publiek te brengen via theater, mijn oude liefde, verder gaan rijpen. Maar ik wou er vooral onderhoudend, toegankelijk en levendig theater van maken, waar elke leeftijd van kan genieten. ‘De drempel laag, de lat hoog’ is mijn uitgangspunt. De kunst is volgens mij ook om het moeilijke zo eenvoudig mogelijk te laten lijken. Ik hou zelf ook echt van dat soort theater of films, waarin het schijnbaar heel eenvoudig is terwijl het natuurlijk heel complex is. 

Kies je de filosofen op basis van je persoonlijke interesses?
— Het vertrekt altijd vanuit: wie heeft mij aangesproken als puber of in mijn studie filosofie. Dat zijn vaak denkers die mij hebben uitgedaagd en mijn eigen opvattingen soms ook tegenspreken. Dus het is niet dat ik adept ben van bijvoorbeeld Marx, vaak zelfs integendeel, maar ze hebben mij wel geraakt en hebben me aan het denken gezet. Ik kies er mensen uit die natuurlijk iets te zeggen hebben en die onze ideeën kunnen verrijken door ons anders te doen denken en anders te doen kijken naar de maatschappij. Behalve Schopenhauer, hij is echt wel al mijn favoriete filosoof sinds mijn pubertijd.

Je kent Schopenhauer daardoor waarschijnlijk door en door, maakte dat het schrijfproces moeilijker of net makkelijker?
— Bij de andere schrijfprocessen trok ik heel veel tijd uit om me in te lezen. Ik probeer ook boeken te lezen die brandhout maken van de filosofie en ik wil nooit eenzijdig zijn. Want ik zal van de filosofen geen halve goden maken, maar mensen van vlees en bloed. Om een selectie te kunnen maken van interessante zaken, moet je gigantisch veel research doen. Want het is vaak in de kleinste voetnoot dat je iets vindt waar je iets mee kan. Zo liet ik Sartre in Sartre & de Beauvoir starten als Donald Duck. Dat lijkt misschien een flauwe vondst, maar dat Sartre een flauwe plezante was en op café ook effectief Donald Duck imiteerde, haalde ik uit een voetnoot in een boek. 

Bij Schopenhauer had ik het voordeel dat ik er al heel veel over wist. Anderzijds kan dat ook een valkuil zijn: net omdat ik al zoveel wist, was keuzes maken in de dingen die ik wilde vertellen moeilijker. En zeker omdat ik hem zo graag heb, wil ik extra hard dat het een goede voorstelling is.  

Je kan zo’n 19^de-eeuwse filosoof natuurlijk enkel kennen door te lezen wat er in boeken staat. Hoe maak je van zo’n papieren figuur nu een mens van vlees en bloed?
— Door heel veel biografieën te lezen. En bij Schopenhauer zijn ook al zijn brieven uitgeven, onder andere met familie en vrienden. Daarin komt echt een mens naar voor met al zijn kleine kantjes.  

Hoe kies jij de vertolkers voor al die figuren? Heb je die al in je hoofd tijdens het schrijven?
— Voor Socrates, de eerste voorstelling uit de reeks, was Bruno Vanden Broecke voor mij de ideale acteur om de reeks op gang te trekken. Han Kerckhoffs speelde Spinoza grandioos. Johan Heldenbergh ben ik tot op mijn sterfbed dankbaar voor zijn vertolking in Marx en natuurlijk ook Sien Eggers en Frank Focketeyn voor hun Sartre en de Beauvoir.  

En voor de nieuwe voorstelling: Damiaan De Schrijver is echt één van mijn lievelingsacteurs. Damiaan speelt zelden monologen, tenzij 2 van Thomas Bernhard, maar hij zei: 'voor u maak ik een uitzondering'. Een van mijn lievelingsacteurs en lievelingsfilosofen samenbrengen heeft wel een bepaald charisma, vind ik. 

Zag hij het als een compliment om als zwartgallige filosoof gecast te worden?
— Schopenhauer wordt beschouwd als de grootste pessimist onder de filosofen, maar hij belijdt dat pessimisme zo energiek en enthousiast én met humor, dat Schopenhauer lezen opbeurend is. Het stuk zal alleszins ook geestig worden. 

Nietzsche - die Schopenhauer als zijn leermeester en opvoeder zag - prees hem om 'de grote vrolijkheid', die hij als één van de belangrijkste eigenschappen van Schopenhauer beschouwde. Zijn filosofie is in feite een verlossingsleer: hoe je van het lijden bevrijden? 'Laten we er nu eens van uit gaan dat het leven de moeite waard is,' schreef Schopenhauer, 'hoe moeten we het dan inrichten om er zoveel mogelijk geluk uit te halen?'

Wat voor een regisseur ben jij? 
— Met het ouder worden, word ik wel wat strenger. Het zit op een bepaalde manier in mijn hoofd en ik wil het graag zo uitgevoerd zien. Het gaat me bovenal om timing, ritme, cadans, variatie... De acteurs hebben ook veel vertrouwen in mij. Maar het blijft geven en nemen: zij kunnen en mogen uiteraard ook dingen aanbrengen. Maar mijn lat ligt hoog en ik ben perfectionistisch. Ik zit er nogal dicht op, soms moet ik het ook gewoon loslaten.  

Jij bent zelf ook acteur. Denk je wel eens aan jezelf voor de vertolking van een volgende filosoof uit de reeks? 
— Ik heb dat één keer gedacht. In een flits. Maar ik vind het schrijven het allerleukste, dat is mijn basis. En regisseren doe ik ook heel graag. Zeg dus nooit nooit, maar dat ik het acteren momenteel niet mis, zegt misschien genoeg. Na Schopenhauer komt er sowieso een kleine pauze, maar de eerste namen voor erna liggen wel al vast. De eerstvolgende wordt Nietzsche!